Εγκλωβισμένοι στο «προχθές»

Της ΑΝΝΑΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ*

Στην Εσθονία! Εκεί ίδρυσε επιχεί­ρηση σε μία ώρα παίρνοντας ψη­φιακό κωδικό ένας νεαρός Έλληνας, όπως και χιλιάδες Ευρωπαίοι. Κα­θόλου τυχαίο. Αρχές του 2000 ο νεαρός τότε πρωθυπουργός της Εσθονίας μου έδειξε το τραπέζι του υπουργικού συμβουλίου στο οποίο ήταν ενσωματωμένοι υπολογιστές eras θέσεις των υπουργών. «Οι υπουργοί είχαν δύο μήνες καιρό να μάθουν να επικοινωνούν μεταξύ τους και με τον πρωθυπουργό μό­νον ηλεκτρονικά». Αυτό σήμαινε ότι όλη η ιεραρχία της διοίκησης έπρεπε να προσαρμοσθεί ή να φύ­γει. Η χώρα είχε εθνικό στόχο να πρωτοπορήσει στην παιδεία και στην ψηφιακή εποχή. Μία μικρή χώρα, με παλαιού τύπου σοβιετικές δομές και κατεστραμμένη οικο­νομία, σήμερα αποτελεί πρότυπο στον ψηφιακό τομέα και είναι η τρίτη στην παγκόσμια εκπαιδευ­τική αξιολόγηση PISA.

Αντίστοιχα στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, στην πιο δύσκολη στιγμή μιας καθημαγμένης οικονομίας αλλά στη στροφή της ιστορίας για μια νέα εποχή, ένας νεαρός πρωθυπουργός τοποθετεί «μαρξιστές» υπουργούς Παιδείας και κοι­τά πίσω στον 20ό αιώνα. Ο 21ος αιώνας μπήκε φέρνοντας μαζί του νέα κύματα παγκόσμιας καινοτομίας. Από την ψηφιακή εποχή μπήκαμε στην εποχή της αυτοματοποίησης, που ήδη αλλάζει με τα­χύτητα οικονομίες και κοινωνίες. Οι χώρες που δεν θα αδράξουν τη στιγμή θα περιθωριοποιηθούν. Ο πυρήνας της προσαρμογής στο μέλλον είναι το εκπαιδευτικό σύ­στημα σε όλες του τις εκφάνσεις με πυρήνα το δημόσιο ΑΕΙ. Και αυτό γιατί η ανώτατη εκπαίδευση παράγει τους εκπαιδευτικούς και όλους τους ηγέτες με την κουλ­τούρα και τις δεξιότητες του αύριο. Σ’ αυτό το κρίσιμο σταυροδρόμι που η Ελλάδα πρέπει να αλλάξει θεμελιωδώς το εκπαιδευτικό της σύστημα, βρισκόμαστε μπροστά σε τεράστιες δυσκολίες.

Θα σταθώ σε τρία ζητήματα: Το πρώτο είναι η έλλειψη διατυπω­μένου εθνικού στόχου, που θα έπρεπε να είναι η ψηφιακή πρω­τοπορία σε διεθνές επίπεδο. Η έλ­λειψη όμως συνολικού εθνικού αφηγήματος αποπροσανατολίζει και τις επιλογές στην παιδεία. Το δεύτερο θέμα, όχι μόνο ελληνικό, είναι ότι, ενώ αυξάνεται η ζήτηση για φοίτηση στα ΑΕΙ, αυξάνεται συνεχώς το κόστος σπουδών και ταυτόχρονα μειώνονται τα κον­δύλια για την παιδεία (Ελλάδα: 19% για συντάξεις, 3,8% για την παιδεία). Πως αντιμετωπίζεται; Ο λαϊκισμός απαντά με «λίγο – δήθεν πανεπιστήμιο σε όλους» και ανώ­τατη παιδεία χαμηλής ποιότητας, η οποία αυξάνει τις ανισότητες δίνοντας δυνατότητες επιλογής και εξέλιξης μόνο σε όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα. Αφήνοντας τους υπολοίπους με «χαρτιά» χωρίς αντίκρισμα στην αγορά εργασίας και τη χώρα χωρίς αναπτυξιακή προοπτική. Ίσα επιδόματα αντί για ίσες ευκαιρίες για νέους!

Αντιθέτως, η υψηλής ποιότητας ανώτατη παιδεία για όσους θέλουν και προσπαθούν απαιτεί στόχο, προδιαγραφές, αυστηρή αξιολόγηση (ποσοστά ολοκλήρωσης σπουδών, δημοσιευμένο έργο, δι­δακτική αποτελεσματικότατα κα­θηγητών) και προσέλκυση πόρων από φοιτητές εξωτερικού, επιχειρήσεις συνεργαζόμενες με ΑΕΙ και ιδιώτες. Τεκμηρίωση σημαίνει συ­στηματική παρακολούθηση στα­τιστικών, όπως πόσοι φοιτητές παρακολουθούν μαθήματα, πόσοι μετεγγράφονται, πόσοι αποφοιτούν σε 5,6 ή 8 χρόνια, ποιος ο αριθμός των διδασκόντων κ.λπ.

Τρίτο θέμα είναι η οργάνωση των ΑΕΙ. Στην Ελλάδα είναι δαιδαλώδης, υπουργοκεντρική και γραφειοκρατική με την αναρχία να αποτελεί «δημοκρατική αρετή». Μοντέλο που υπηρετεί τη λογική του κομματάρχη υπουργού που αποφασίζει με βάση το κομματικό συμφέρον και τις επόμενες εκλογές. Η αυτονομία, η λογοδοσία και η κανονικότητα λειτουργίας των ΑΕΙ αποτελούν τις βασικές αρχές του εκπαιδευτικού υποδείγματος.

Πού βαδίζουμε, λοιπόν, σήμερα; Το νεοπελατειακό σύστημα του κ. Τσίπρα στη λογική της αντιμεταρρύθμισης νομιμοποίησε τη βία και επανέφερε τον δημόσιο διάλογο στα ζητήματα της πελατειακής μάστιγας των πανεπιστημίων: «αι­ώνιοι» φοιτητές, μετεγγραφές στη μέση της χρονιάς, ΤΕΙ που γίνονται πανεπιστήμια με ανακοίνωση του πρωθυπουργού χωρίς μελέτη, χωρίς αξιολόγηση, ελεύθερη είσοδος όλων στα ΑΕΙ, των οποίων οι προ­ϋπολογισμοί καταρρέουν, γενικευμένη αναρχία.

Καθένα από τα παραπάνω ζη­τήματα αφορούν άμεσα χιλιάδες ψηφοφόρους (εξ ου και οι χαλαρές αντιδράσεις των άλλων κομμάτων), ικανοποιούν ένα εξαιρετικά βρα­χυπρόθεσμο συμφέρον και τινά­ζουν στον αέρα το μέλλον της χώρας. Σ’ αυτές τις συνθήκες, η Ελ­λάδα είναι καταδικασμένη να ομ­φαλοσκοπεί γύρω από διακυβεύματα του προχθές.

* Η κ. Άννα Διαμαντοπούλου είναι πρό­εδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρώην υπουργός Παιδείας, πρώην επίτροπος Ε.Ε.

Πηγή: Καθημερινή της Κυριακής (23/12/2017)