ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ – ΕΘΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ

6.1. Εισαγωγή

Η ειρηνική επανάσταση που έχει ανάγκη σήμερα η χώρα δεν μπορεί να στηριχτεί και να ολοκληρωθεί χωρίς μια μεγάλη αλλαγή στο χώρο της Παιδείας, στην ίδια την έννοια της και στις ακολουθούμενες εκπαιδευτικές πολιτικές. Η Δια Βίου Μάθηση είναι ο νέος όρος, ο νέος κόσμος, η νέα πρόσληψη της Παιδείας που θα μας βοηθήσει να μπούμε με τις καλύτερες προϋποθέσεις και εφόδια σε μια Νέα Εποχή, στην εποχή της Δ’ Ελληνικής Δημοκρατίας. Είναι η μεγάλη επένδυση που πρέπει να κάνουμε σε ατομικό, συλλογικό και εθνικό επίπεδο.

Η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση για τη μακρόπνοη αναβάθμιση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας. Η σύνδεση τόσο του εκπαιδευτικού συστήματος όσο και του ευρύτερου πεδίου της Δια Βίου Μάθησης με την απασχόληση είναι σημερινή αναγκαιότητα αλλά και ένα μεγάλο στοίχημα για το μέλλον. Η εισαγωγή στην αγορά εργασίας, οι δυνατότητες επανένταξης σε αυτήν καθώς και η διατήρηση της θέσης εργασίας εξαρτώνται άμεσα από το επίπεδο της Αρχικής και της Συνεχιζόμενης Κατάρτισης που παρέχεται σε μια χώρα. Η απόκτηση συνεχούς εκπαίδευσης και μόρφωσης στις σημερινές συνθήκες είναι το μόνο εχέγγυο διασφάλισης μιας ομαλής εξέλιξης στον επαγγελματικό βίο. Η γνώση σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι δύναμη, ασφάλεια, πρόοδος.

Ωστόσο το νέο διαμορφούμενο πλαίσιο της Διά Βίου Μάθησης δε συνδέεται μόνο με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και την προοπτική απασχόλησης. Αφορά στο κοινωνικό σύνολο, στον πυρήνα της δημοκρατίας, στη διαμόρφωση ενεργών και ενημερωμένων πολιτών με κριτική σκέψη και δημιουργική διάθεση. Η δημοκρατία έχει ανάγκη πολίτες, που συμμετέχουν ενεργώς στα συλλογικά δρώμενα, που ασκούν με συνέπεια τα δημοκρατικά δικαιώματά τους και τηρούν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους προς την Πολιτεία, που διαπνέονται από αυτοεκτίμηση και αλληλοσεβασμό, που φροντίζουν το περιβάλλον, που επιδιώκουν την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και των λαών, χωρίς προκαταλήψεις και μισαλλοδοξίες, που ξέρουν να μαθαίνουν. Η αναβάπτιση μιας κοινωνίας που έζησε επί χρόνια σε συνθήκες διαφθοράς και στο πνεύμα του ατομιστικού αμοραλισμού, μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την επανασύνδεση μας με τις αξίες της ισότητας, της αλληλεγγύης και της ελευθερίας. Η κοινωνική και εθνική αυτογνωσία δεν αποκτάται χωρίς εκπαίδευση, χωρίς διαρκή φιλαναγνωσία και φιλομάθεια. Η Ελλάδα σήμερα έχει ανάγκη όσο ποτέ μια επανεκπαίδευση στα ιδεώδη και τους κανόνες του πολιτεύματος, που η ίδια ανακάλυψε. Άλλωστε γνώση δεν είναι μόνο εξουσία, είναι και η ουσία της δημοκρατίας, είναι η ουσία της ζωής που αξίζει κανείς να ζει.

Η Δια Βίου Μάθηση έρχεται να απαντήσει στις σύγχρονες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και να δώσει διεξόδους από την κρίση. Δεν αποτελεί απλά μια προσπάθεια να υιοθετηθούν οι ευρωπαϊκές εξελίξεις στο χώρο της Δια Βίου Μάθησης. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο να ανταποκριθεί η Ελλάδα στις απαιτήσεις και στους στατιστικούς δείκτες επιστημονικών και ευρωπαϊκών προδιαγραφών.

6.2. Η Νέα Στρατηγική για τη Δια Βίου Μάθηση

Το στοίχημα που πρέπει να κερδίσει η Ελλάδα μέχρι το 2020 είναι να ενταχθεί μέσα στις πρωτοπόρες ευρωπαϊκές χώρες ως κοινωνία της γνώσης, εξασφαλίζοντας ότι το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας θα αποτελείται από τους πλέον ανταγωνιστικούς εργαζόμενους και ενεργούς πολίτες του Ευρωπαϊκού Χώρου.

Η πολιτική για τη Δια Βίου Μάθηση στην Ελλάδα μπορεί να κάνει τη γνώση αντίδοτο στην σημερινή κρίση καθώς αποτελεί ένα σημαντικό όχημα για τη βιώσιμη ανάπτυξη που οραματιζόμαστε. Με τη Δια Βίου Μάθηση μπορούμε να πετύχουμε τη διασύνδεση της γνώσης με την απασχόληση και την επαγγελματική ένταξη καθώς και την ενίσχυση της ιδιότητας του πολίτη στη σύγχρονη εθνική και παγκόσμια κοινωνία.

Παίρνοντας υπόψη την ελληνική πραγματικότητα, τους στρατηγικούς στόχους του Προγράμματος «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται η Δια Βίου Μάθηση ως βασική προτεραιότητα, προτείνουμε την ολοκλήρωση της νέας πολιτικής για τη Δια Βίου Μάθηση, όπως αυτή θεσμοθετήθηκε με το Ν.3879/2010.

Οι αρχές αυτής της πολιτικής είναι:

• Η Δια Βίου Μάθηση είναι ανθρωποκεντρική, καθώς έχει ως αφετηρία τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.
• Η Δια Βίου Μάθηση είναι ενεργός, συνεχής και όχι υποχρεωτική διαδικασία, καθώς είναι μια ανοιχτή και συνεχής ευκαιρία για προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική βελτίωση στη ζωή του ανθρώπου.
• Η Δια Βίου Μάθηση είναι καθολική, καθώς επιδιώκεται η συμμετοχή όλων σε όλη τη διάρκεια του βίου, και ολιστική, με δυνατότητα αναγνώρισης και πιστοποίησης μη τυπικών και άτυπων μορφών μάθησης.
• Η Δια Βίου Μάθηση υποστηρίζει την αναπτυξιακή πορεία της χώρας, καθώς αποσκοπεί στην επικαιροποίηση των γνώσεων και δεξιοτήτων των εργαζομένων ενόψει των ραγδαία μεταβαλλόμενων συνθηκών εργασίας, με έγκαιρη διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας.
• Η Δια Βίου Μάθηση υποστηρίζει την κοινωνική ένταξη, επιδιώκει την κοινωνική και επαγγελματική ενσωμάτωση ευάλωτων ομάδων, παρέχοντας στα μέλη τους ένα επαρκές επίπεδο γενικών και επαγγελματικών γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων.
• Η Δια Βίου Μάθηση στοχεύει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου στην καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων συμβατών με τις νέες συνθήκες, στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και γενικότερα στην ανάπτυξη της ιδιότητας του ενεργού και ενημερωμένου πολίτη.

Η πολιτική αυτή είναι ανθρωποκεντρική και εστιάζει στον εκπαιδευόμενο, στον καταρτιζόμενο, στις ανάγκες του, στα ενδιαφέροντά του, στην ενεργοποίησή του και όχι στους φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης. Προωθεί μια ολιστική και καθολική αντίληψη για τη Δια Βίου Μάθηση, συμπεριλαμβάνει δηλαδή όλες τις μορφές μάθησης από την προσχολική αγωγή ως τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση και την εκπαίδευση της τρίτης ηλικίας και απευθύνεται σε όλους σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η νέα πολιτική για τη Δια Βίου Μάθηση στοχεύει τόσο στην ενίσχυση της απασχόλησης όσο και στην ενίσχυση της ιδιότητας του ενεργού πολίτη. Θέλουμε πολίτες με γνώσεις και επαγγελματίες με προσόντα. Δηλαδή πολίτες ενημερωμένους, που συμμετέχουν ενεργά στα κοινά με γνώση και άποψη, και επαγγελματίες με προσόντα, που εξελίσσονται διαρκώς και μπορούν να μεταβάλλουν ενεργά το επαγγελματικό τους προφίλ κατακτώντας έτσι περισσότερες ευκαιρίες για δουλειά. Η στρατηγική για τη Δια Βίου Μάθηση βασίζεται σε πέντε πυλώνες:

1. Δικτύωση: Πεποίθησή μας είναι πως μέσα από την ανάπτυξη ενός ευέλικτου Εθνικού Δικτύου Διά Βίου Μάθησης, μέσα από τους δεσμούς και τις πρωτοβουλίες που θα αναπτυχθούν από δημόσιους, ιδιωτικούς και κοινωνικούς φορείς παροχής υπηρεσιών Δια Βίου Μάθησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο μπορούν να αναπτυχθούν σύγχρονες ιδέες και εστίες αριστείας και καινοτομίας, πολύ περισσότερες από όσο θα επέτρεπε ένα ιεραρχικά δομημένο και συγκεντρωτικά διοικούμενο σύστημα. Στόχος μας είναι να δημιουργηθούν Τοπικά και Περιφερειακά Δίκτυα Μάθησης, με τη συμμετοχή όλων όσων συμβάλλουν κατά οποιονδήποτε τρόπο στην ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και με ενισχυμένο το ρόλο των Περιφερειών και των Δήμων.

2. Προγραμματισμός: Κάθε στρατηγική για να έχει αποτέλεσμα πρέπει να συνδέεται με συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους, δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα και εργαλεία υλοποίησης, θεσμικά, διοικητικά και οικονομικά. Τα εργαλεία που υποστηρίζουν την υλοποίηση της νέας στρατηγικής για τη Δια Βίου Μάθηση είναι τριών ειδών:

• Θεσμικά: Ο νόμος 3879/2010 για την «Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης» που ψηφίστηκε το Σεπτέμβριο του 2010 και έτυχε καθολικής αποδοχής από όλους τους κοινωνικούς φορείς αποτελεί έναν από τα πιο ολοκληρωμένα θεσμικά πλαίσια για τη Δια Βίου Μάθηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και αποτυπώνει τις βασικές αρχές και στόχους της δημόσιας πολιτικής για τη Δια Βίου Μάθηση.
• Διοικητικά: Η νέα διοικητική αρχιτεκτονική του συστήματος προβλέπει αποκεντρωτικό μοντέλο οργάνωσης όπως σε όλη την Ευρώπη με ισχυρούς επιτελικούς φορείς διοίκησης με διακριτές αρμοδιότητες και αποκεντρωμένες λειτουργίες. Οι Περιφέρειες και οι Δήμοι καλούνται να αναλάβουν πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των νέων αρμοδιοτήτων τους και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας σε Περιφερειακό και Τοπικό Επίπεδο.
• Οικονομικά: Εκπόνηση και διαρκής επικαιροποίηση Εθνικού Προγράμματος Διά Βίου Μάθησης, το οποίο θα περιλαμβάνει όλες τις σχεδιαζόμενες δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης όλων των Υπουργείων. Στόχος είναι να μη σπαταλούνται άσκοπα πόροι, αλλά να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της χώρας και στην αναβάθμιση των προσόντων των πολιτών.

3. Διασφάλιση Ποιότητας: Είναι εξαιρετικής σημασίας η ανάγκη εφαρμογής κριτηρίων ποιότητας και συγκεκριμένων πρακτικών παρακολούθησης, ελέγχου και αξιολόγησης των ενεργειών Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, με όρους και διαδικασίες διαφανείς και δημοσίως γνωστές και εργαλεία, που θα εξασφαλίζουν τη δυνατότητα σύγκρισης του αποτελέσματος του εκπαιδευτικού έργου, όπου και αν αυτό παρέχεται: τόσο από Ιδρύματα του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος (Σχολεία, Πανεπιστήμια) όσο και από φορείς Δια Βίου Μάθησης και Κατάρτισης, δημόσιους, ιδιωτικούς και κοινωνικούς. Το ενιαίο πλαίσιο αρχών διασφάλισης ποιότητας στη Δια Βίου Μάθηση (π3), που εκπονήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, έθεσε τους ποιοτικούς όρους σε ένα μέχρι τώρα άναρχο πεδίο. Μετά την ολοκλήρωση της πιλοτικής εφαρμογής αποτελεί σήμερα επιτακτική ανάγκη η θεσμοθέτηση και εφαρμογή αυτού του Πλαισίου Διασφάλισης Ποιότητας στη Δια Βίου Μάθηση (π3).

4. Αναγνώριση και πιστοποίηση προσόντων: Από τα σημαντικότερα κίνητρα για τη συμμετοχή σε κάθε είδους δραστηριότητες Δια Βίου Μάθησης αποτελεί η δυνατότητα αναγνώρισης και πιστοποίησής της. Με τη συγκρότηση Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, η Ελλάδα αποκτά μια μεγάλη ευκαιρία. Μια ευκαιρία να απαγκιστρωθούμε από αγκυλώσεις του παρελθόντος, να βάλουμε μια τάξη στο άναρχο πεδίο των κάθε είδους βεβαιώσεων και πιστοποιητικών, που δίνονται από φορείς Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, και μέσα από διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας να καταστήσουμε διαφανή σε όλους τα προσόντα των πολιτών. Ταυτόχρονα, είναι μια ευκαιρία για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες να συνδέσουν τις γνώσεις και δεξιότητες, που αποκτούν στη διάρκεια της ζωής τους, με τις ανάγκες της συνεχώς μεταβαλλόμενης αγοράς εργασίας και να διεκδικήσουν με ίσους όρους θέσεις εργασίας και στην ενωμένη Ευρώπη. Η αναβαθμισμένη λειτουργία του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) διασφαλίζει το δημόσιο χαρακτήρα του συστήματος πιστοποίησης και την ύπαρξη συνεκτικού πλαισίου στην αναγνώριση και πιστοποίηση των προσόντων των πολιτών, αναγκαίες προϋποθέσεις για την αποδοχή του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και την αναγνώριση των προσόντων των πολιτών εντός και εκτός συνόρων.

Το Εθνικό Πρόγραμμα για τη Διά Βίου Μάθηση, που εκπονήθηκε το 2011, έθεσε επτά (7) αλληλένδετους στρατηγικούς στόχους, που αποβλέπουν στην αναβάθμιση του συστήματος ΔΒΜ στην Ελλάδα και οι οποίοι σήμερα, μετά τις αδιέξοδες πολιτικές που ακολουθήθηκαν και ακολουθούνται, είναι επίκαιροι όσο ποτέ. Οι στόχοι αυτοί είναι:

• Καθολική συμμετοχή. Αύξηση της συμμετοχής των ενηλίκων σε δράσεις Δια Βίου Μάθησης.
• Ποιότητα παντού. Διασφάλιση σε όλες τις παραμέτρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας (εκπαιδευτές, προγράμματα, μέθοδοι, υποδομές, μαθησιακά αποτελέσματα).
• Αλλαγή στις παιδαγωγικές μεθόδους. Έμφαση στην εξ αποστάσεως, τη βιωματική, τις μικτές μορφές μάθησης.
• Αξία και διαφάνεια στην απόκτηση προσόντων. Μέσα από τη συγκρότηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων επιτυγχάνεται όχι μόνο η αναγνώριση των αποκτούμενων προσόντων, αλλά και η αξιοκρατική πιστοποίησή τους. 
• Εξυπηρέτηση του νέου αναπτυξιακού μοντέλου. Διασύνδεση των δράσεων της Δια Βίου Μάθησης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και κυρίως προσανατολισμός της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης σε κεντρικούς αναπτυξιακούς στόχους, όπως είναι η πράσινη ανάπτυξη.
• Απελευθέρωση από εκπαιδευτικά στεγανά. Διασφάλιση εναλλακτικών διαδρομών μάθησης μέσω της δικτύωσης των υπηρεσιών Δια Βίου Μάθησης.

5. Ορθολογική κατανομή, συντονισμός και αξιοποίηση των Κοινοτικών πόρων στο πλαίσιο των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020.

6.3. Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων

Η Γενική εκπαίδευση ενηλίκων περιλαμβάνει όλες τις οργανωμένες μαθησιακές δραστηριότητες που απευθύνονται σε ενηλίκους και στοχεύουν στον εμπλουτισμό γνώσεων, στην ανάπτυξη και βελτίωση ικανοτήτων και δεξιοτήτων, στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και της ιδιότητας του ενεργού πολίτη, καθώς και στην άμβλυνση των μορφωτικών και κοινωνικών ανισοτήτων.

Με δεδομένη τη διαφοροποίηση και την πολυπλοκότητα της ζωής, οι μαθησιακές ανάγκες, τόσο οι προσωπικές όσο και οι κοινωνικές, βρίσκονται πολύ συχνά πέρα από το πλαίσιο της κατάρτισης, που σχετίζεται με την απασχόληση.

Οι βασικές κατευθύνσεις στις οποίες πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων είναι:

• Οικονομικός εγγραμματισμός (γνώση και διαχείριση οικονομικών συνθηκών).
• Επιχειρηματικότητα (ανάπτυξη δεξιοτήτων και γνώσεων επιχειρηματικότητας).
• Ψηφιακός εγγραμματισμός και νέες τεχνολογίες.
• Ξένες γλώσσες.
• Κοινωνικές δεξιότητες και ικανότητες, που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη.
• Επικοινωνία στη μητρική γλώσσα.
• Πολιτισμική συνείδηση και έκφραση.

Είναι πολύ σημαντικό να δοθεί έμφαση στην παροχή εκπαιδευτικών ευκαιριών στα κοινωνικά στρώματα που τις χρειάζονται, με στόχο την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Μέσα από θεσμούς συνεχούς ενημέρωσης, υποστήριξης και συμβουλευτικής, κάθε ενήλικας πρέπει να έχει ανοικτή πρόσβαση τόσο στα Ιδρύματα του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ΙΕΚ, Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας), όσο και σε όλους τους θεσμούς του Εθνικού Δικτύου Δια Βίου Μάθησης. Ταυτόχρονα πρέπει να παρέχονται ολοκληρωμένες υπηρεσίες Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Συμβουλευτικής σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως λειτουργικά και τεχνολογικά αναλφάβητοι, παλιννοστούντες, μετανάστες, μονογονεϊκές οικογένειες, άτομα με ειδικές ανάγκες, φυλακισμένοι, (πρώην) χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών.

6.4. Ο Ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης

Είναι αναγκαία η ολοκλήρωση της εφαρμογής και η διεύρυνση του θεσμικού πλαισίου για τη Δια Βίου Μάθηση που θεσπίστηκε με το ν.3879/2010 και το οποίο προβλέπει διευρυμένες αρμοδιότητες για τις Περιφέρειες και τους Δήμους της χώρας.

6.4.1. Περιφέρειες

Οι αρμοδιότητες της Περιφέρειας στη Δια Βίου Μάθηση αφορούν κυρίως στην επαγγελματική κατάρτιση. Η Περιφέρεια καταρτίζει και εφαρμόζει, στο πλαίσιο του περιφερειακού αναπτυξιακού προγράμματός της, το Περιφερειακό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθηση, με βάση το αντίστοιχο Εθνικό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης. Επιπλέον, προβλέπεται ότι κάθε Περιφερειακό Συμβούλιο συγκροτεί την «Περιφερειακή Επιτροπή Επαγγελματικής Κατάρτισης», με αρμοδιότητα την ιεράρχηση των επαγγελματικών ειδικοτήτων, που πρέπει να λειτουργήσουν στα ΙΕΚ και στα ΚεΔιΒιΜ, και γενικότερα στις Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης. Ο ρόλος των Περιφερειών στη σύνδεση των παρεχόμενων Προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με τις προσφερόμενες θέσεις απασχόλησης είναι κομβικός. Οι Περιφέρειες καλούνται να διαγνώσουν τις ανάγκες σε θέσεις εργασίας σε περιφερειακό επίπεδο και να τις συνδέσουν με τα παρεχόμενα Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, έτσι ώστε να υπάρχει σύζευξη των προσόντων των πολιτών με τις προφερόμενες θέσεις εργασίας. Για την επιτυχή εξέλιξη του θέματος Δια Βίου Μάθησης σε μια περιφέρεια, η αντίστοιχη επιχειρηματική κοινότητα θα πρέπει να έχει συνδιαμορφωτικό και όχι απλά συμβουλευτικό ρόλο.

Μετά τις παλινωδίες στη διαδικασία λειτουργίας και διαχείρισης των δημοσίων ΙΕΚ, που υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης, απαιτείται μια αναλυτική μελέτη εφαρμογής για τη διαδικασία εφαρμογής της αποκέντρωσης της λειτουργίας και διαχείρισης των δημοσίων ΙΕΚ και της μεταφοράς τους στην Περιφέρεια.

6.4.2. Δήμοι

Οι αρμοδιότητες του Δήμου στη Δια Βίου Μάθηση αφορούν κυρίως στη Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων. Ο Δήμος καταρτίζει και εφαρμόζει, στο πλαίσιο του τοπικού αναπτυξιακού προγράμματός του, το Τοπικό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης, με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης και το αντίστοιχο Περιφερειακό Πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης. Οι χρηματοδοτούμενες από το πρόγραμμα δράσεις Γενικής Εκπαίδευσης Ενηλίκων περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων δραστηριότητες σύνδεσης των Σχολικών Μονάδων με την κοινωνία, δραστηριότητες επιμόρφωσης ενηλίκων, ιδίως σε τομείς της υγείας, του πολιτισμού, του αθλητισμού, του περιβάλλοντος, της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών, επιμόρφωσης της νέας γενιάς και της τρίτης ηλικίας, τη δημιουργία σχολών γονέων καθώς και δράσεις προώθησης της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας μέσω της σύνδεσης με την τοπική οικονομία.

Επιπλέον στις αρμοδιότητές του περιλαμβάνονται ιδίως η ίδρυση και λειτουργία Κέντρων Δια Βίου Μάθησης (Κ.Δ.Β.Μ.), η λειτουργία και διαχείριση τοπικών δομών και η εφαρμογή προγραμμάτων της Γενικής Γραμματείας Δια Βίου Μάθησης.

Σήμερα αποτελεί επιτακτική ανάγκη η ενεργοποίηση του ιδιαίτερα αναβαθμισμένου ρόλου των Δήμων στη συγκρότηση του Εθνικού Δικτύου Φορέων Δια Βίου Μάθησης, όπως αυτός περιγράφεται στις διατάξεις του ν. 3879/2010. Στα πλαίσια του Εθνικού Δικτύου Φορέων Δια Βίου Μάθησης οι φορείς άτυπης μάθησης εγγράφονται στο Δίκτυο μέσω του Δήμου στον οποίο έχουν την έδρα τους, υποβάλλοντας σχετική αίτηση μαζί με τα στοιχεία της ταυτότητάς τους και την προγραμματιζόμενη δραστηριότητά τους. Η εγγραφή τους μέσω των Δήμων αποτελεί μια επιλογή με στόχο το Εθνικό Δίκτυο Δια Βίου Μάθησης να συγκροτείται κυρίως σε τοπικό επίπεδο, ενώ η υποστήριξη και ο συντονισμός του να γίνονται σε εθνικό επίπεδο. Στους φορείς άτυπης μάθησης περιλαμβάνονται Σχολεία, Μουσεία, Βιβλιοθήκες, Κοινωνικοί, Επιμορφωτικοί και Πολιτιστικοί Φορείς που υλοποιούν προγράμματα ή παρέχουν υπηρεσίες Δια Βίου Μάθησης, όπως για παράδειγμα διεξαγωγή ημερίδων ή σεμιναρίων, η διοργάνωση εκπαιδευτικών επισκέψεων, η παροχή συστηματικών πληροφοριών και γνώσεων και η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του ατόμου που συμβάλλουν συνολικά στην εκπαίδευση ή την επιμόρφωση και στην πνευματική τους ανάπτυξη. Για το λόγο αυτό άλλωστε προβλέπεται η υποχρέωση του Δημοτικού Συμβουλίου να διασφαλίσει τη συμμετοχή των ανωτέρω φορέων κατά την εκπόνηση του τοπικού αναπτυξιακού προγράμματος υποστήριξης της εκπαίδευσης και Δια Βίου Μάθησης.

6.4.3. Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων

Στο πλαίσιο του Ν. 3879/2010 δόθηκε απόλυτη προτεραιότητα, που είναι βέβαια και προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη διαδικασία της αναγνώρισης και πιστοποίησης των προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας. Η διαδικασία αυτή φιλοδοξεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης σε μια δύσκολη συγκυρία για τη χώρα μας.

Σημαντικό βήμα σ’ αυτή τη στρατηγική αποτελεί η θεσμοθέτηση και η ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάπτυξης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (NQF) στη βάση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, το οποίο θα είναι αντιστοιχισμένο και εναρμονισμένο με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων (EQF) με στόχο την διευκόλυνση της μετακίνησης και την αναγνώρισης των προσόντων των εργαζομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Σημαντικά διακυβεύματα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων αποτελούν η διευκόλυνση της κοινωνικής κινητικότητας των εργαζομένων και ιδιαιτέρως των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων καθώς και η διασύνδεσή του με κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα.

Για την ορθή, αποτελεσματική, δίκαιη εφαρμογή και λειτουργία του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων απαιτείται να τηρούνται ορισμένες γενικές αρχές:

• Επιβάλλεται η δημιουργία ενός Ενιαίου Εθνικού Συστήματος Πιστοποίησης Προσόντων, με δημόσιο χαρακτήρα, για την πιστοποίηση των προσόντων ανεξάρτητα του τρόπου με τον οποίο αποκτώνται, σε σύνδεση με τις ανάγκες των ατόμων και τους στόχους της εκπαίδευσης καθώς και με τα δεδομένα των αγορών εργασίας, όπως αυτά αποτυπώνονται στα πιστοποιημένα επαγγελματικά περιγράμματα. Η Πολιτεία πρέπει να αναλάβει την ευθύνη μιας συντεταγμένης παρέμβασης, ώστε να ορίσει το πλαίσιο των κανόνων εντός του οποίου θα κινούνται οι διάφοροι φορείς, που θα συμμετέχουν στην εφαρμογή του συστήματος.
• Η αρμοδιότητα και η ευθύνη συντονισμού, υλοποίησης και εφαρμογής του συστήματος πρέπει συνεχίσει να βρίσκεται σε δημόσιο φορέα εθνικής εμβέλειας (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) στον οποίο εκπροσωπούνται επαρκώς όλοι οι ενδιαφερόμενοι κοινωνικοί, επαγγελματικοί, επιστημονικοί και συνδικαλιστικοί φορείς.
• Πρέπει να διαφυλάσσονται και να διασφαλίζονται οι αρχές της αυτονομίας, της διαφάνειας, της αξιοπιστίας και της αντικειμενικότητας. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την καταπολέμηση του κινδύνου να αναπτυχθεί μία νέα κερδοσκοπική αγορά που θα προκαλέσει (α) αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης για υποβαθμισμένη («φροντιστηριακού» τύπου) κατάρτιση και πιστοποίηση, (β) «πληθωρισμό» πιστοποιητικών και επακόλουθη απαξίωση του χρηστικού και ουσιαστικού τους ρόλου στην ελληνική κοινωνία.
• Το ζήτημα της ποιότητας πρέπει να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο του συστήματος δια βίου μάθησης, του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και όλων των επιμέρους υποσυστημάτων τους. Για το λόγο αυτό απαιτείται να ενισχυθεί θεσμικά μέσα από τον καθορισμό μιας ενιαίας εθνικής πολιτικής για την αξιολόγηση και τη διασφάλιση ποιότητας στην εκπαίδευση και κατάρτιση συνολικά.

Στην κατεύθυνση αυτή είναι αναγκαία σήμερα η υλοποίηση νέων πολιτικών στην κατεύθυνση της επίτευξης των ακόλουθων στόχων:

• Η ανάπτυξη και ενσωμάτωση στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων του συστήματος πιστοποίησης προσόντων της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Κάτι τέτοιο αποτελεί προϋπόθεση ώστε το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων να μετασχηματίσει τη Δια Βίου Μάθηση και να προσδώσει προστιθέμενη αξία στη διαδικασία της επαγγελματική εξέλιξης.
• Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων πρέπει να προωθήσει τη χρήση των μαθησιακών αποτελεσμάτων για την ανάπτυξη και την αναθεώρηση των προτύπων προσόντων, των προγραμμάτων σπουδών και της αξιολόγησης.
• Η ανάδειξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων πιο ορατού για το ευρύ κοινό και η προσπάθεια διεύρυνσης της συμμετοχής των ενδιαφερομένων τόσο από τον τομέα της εκπαίδευσης/ κατάρτισης όσο και από την αγορά εργασίας.
• Η ενσωμάτωση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων στις επίσημες πολιτικές εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης, ώστε να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητές του.
• Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων πρέπει να συνδεθεί με πολιτικές και πρακτικές διασφάλισης ποιότητας.